1821-2021 Το πλιάτσικο και το ξεκίνημα της Επανάστασης

«Μηδέ τάξις ήτον ακόμη καμμία, μηδέ ενθουσιασμός εθνικός».
Π.Π.Γ.

Κατά τις αρχές του 1821 η κατάσταση ήταν εκρηκτική. Στις πλούσιες περιοχές οι έχοντες είχαν εξασφαλίσει τα υπάρχοντά τους και τις οικογένειές τους ακόμη και με φυγή προς τα Επτάνησα. Οι φτωχοί περίμεναν τις συνέπειες μη έχοντες άλλες δυνατότητες.

Περίπου 16 εστίες αποτέλεσαν τα ανοιχτά μέτωπα  της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Η Τριπολιτσά συγκέντρωνε το μισό μουσουλμανικό πληθυσμό και ακολουθούσε η Πάτρα. Επίσης εστίες ήταν η Πύλος, το Νεόκαστρο, η Μεθώνη, η Κορώνη, Ναύπλιο Ακροκόρινθος Μονεμβασιά κ.α.

Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί στην Πάτρα σε συνθήκες πανικού εγκατέλειπαν τις οικίες  τους και τα υπάρχοντά τους, ιδιαίτερα μετά την πυρπόληση των συνοικιών τους. Γείτονες και χωρικοί που κατέφθαναν από τα διπλανά χωριά, άρπαζαν και λεηλατούσαν ότι μπορούσαν. Τα «μισθοφορικά στρατεύματα» που με δυσκολία είχαν συγκροτηθεί από άρχοντες με ανθρώπους που είχαν στη δούλεψή τους άρχισαν να διαλύονται γιατί θεώρησαν ευκολότερο, ακίνδυνο και άκοπο τον πλουτισμό τους από το πλιάτσικο παρά το μισθό τους. Στην πολιορκία του Κάστρου της Πάτρας υπήρχε μια πειθαρχία από τους πολιορκητές γιατί όλοι προσμονούσαν ότι μετά την άλωση τα πλούτη των πολιορκημένων θα ήταν η ανταμοιβή τους. Μηχανισμοί πειθαρχίας δεν υπήρχαν, οι σχεδιασμοί δεν υλοποιήθηκαν και το Φρούριο δεν έπεσε.   

Στην Μάνη υπήρχαν, ένα στοιχειώδης κρατικός μηχανισμός και  ισχυρές οικογένειες (Μαυρομιχάληδες), με άγραφες υποχρεώσεις και σχέσεις αναμεσά τους, αποτελούσαν μέρος της οθωμανικής αριστοκρατίας.  

Στην Καλαμάτα, μετά την απελευθέρωση, οι μουσουλμάνοι παραδόθηκαν, οι αξιωματούχοι κρατήθηκαν ως όμηροι, οι υπόλοιποι διώχτηκαν από την πόλη για να θανατωθούν περιφερόμενοι στα χωρά είτε με κίνητρο τη ληστεία, είτε με κίνητρο το μίσος.

Στην κεντρική Πελοπόννησο, με πρωτοβουλίες του Κολοκοτρώνη, στρατολογήθηκε μικρός αριθμός κυρίως «ραγιάδων». Τον Κολοκοτρώνη ακολούθησαν και περίεργοι και άνθρωποι που περίμεναν να ωφεληθούν. Οι μουσουλμάνοι πληροφορούμενοι τα γεγονότα έτρεχαν να διασωθούν. Άλλοι κατέφυγαν στο Φρούριο της Καρύταινας χωρίς νερό και τρόφιμα. Άφηναν τις περιουσίες τους και έφευγαν προς κάθε κατεύθυνση. Πολλοί πνίγηκαν στον Αλφειό στην προσπάθειά τους να το διασχίσουν. Μεγάλος αριθμός κατευθυνόταν προς την Τριπολιτσά για περισσότερη ασφάλεια. Ο Κολοκοτρώνης έκλεισε τα περάσματα. Αποφασίστηκε η πολιορκία του Κάστρου της Καρύταινας. Οι  στρατολογημένοι και άλλοι συγκεντρώθηκαν γύρω από το Κάστρο ελπίζοντας στην άλωσή του και την αρπαγή των περιουσιών των εγκλεισμένων. Κανένας δεν υπάκουε, κανένας δεν πήγαινε να φυλάξει τα γύρω στενά περάσματα. Στη θέα ενός μικρού αποσπάσματος που πυροβολούσε κατευθυνόμενο προς το Κάστρο διαλύθηκαν και οι συμμετέχοντες εξαφανίστηκαν φεύγοντας προς κάθε κατεύθυνση. Ήταν ο πρώτος στρατός  της Επανάστασης και του Κολοκοτρώνη.

Στην Πιάνα ο Κολοκοτρώνης συγκρότησε νέο σώμα αλλά διαλύθηκε χωρίς μάχη. Στη Βλαχοκερασιά στρατόπεδο με 800 πολεμιστές με αρχηγούς τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και Νικολόπουλο διαλύθηκε με το άκουσμα της προσέγγισης των Τούρκων. Στο Λεβίδι ο Χαραλάμπης συγκρότησε στρατόπεδο με επίσης 800 άνδρες. Μόλις εμφανίστηκαν οι Τούρκοι απέμειναν μόνον 60 ένοπλοι από το στενό περιβάλλον των καπεταναίων Σολιώτη, Στριφτόμπολα, Κουλοχέρη, Πετμεζά. Ακολούθησαν και άλλες προσπάθειες συγκρότησης στρατοπέδων και αξιόμαχου στρατού για να αντιμετωπίσει τα στρατεύματα των κατακτητών. Όμως υπήρχαν πολλές δυσκολίες και για συμμετοχή αλλά και για να μάθουν να πολεμάνε και να πειθαρχούν όσοι συμμετείχαν. Τα προβλήματα αυτά τα επέτεινε και η έλλειψη στοιχειώδους κρατικής δομής, η αδυναμία της κοινωνίας να λειτουργήσει σε ένα πλαίσιο οργανωμένου κράτους και σε περιόδους πολεμικών επιχειρήσεων δεν μπορούσε να γνωρίζει και να καταγράφει τους υπόχρεους προς στράτευση.  
Παρ΄ όλα αυτά ολιγομελή ένοπλα τμήματα προέβαιναν σε πόλεμο φθοράς.

Μετά το Χλουμούτσι, το Παλαιόκαστρο της Καρύταινας, τους Πύργους των Καλαβρύτων τα κάστρα που είχαν καταφύγει μουσουλμάνοι  έπεφταν το ένα μετά το άλλο.   

Κατά την πολιορκία της Μονεμβασίας οι Μανιάτες προμήθευαν με τρόφιμα τους εγκλείστους που είχαν να πληρώσουν.

Στο Νεόκαστρο – Κυπαρισσία προσπάθειες για να επιβληθεί κάποια τάξη στην αρπαγή από τους Αμβρόσιο Φραντζή και Δικαίο δεν απέδωσαν. Το μόνο που επετεύχθη ήταν η συγκρότηση επιτροπής που ονομάστηκε Γενική Φροντιστική Εταιρία με σκοπό τη στρατολόγηση και τη στήριξη του στρατοπέδου πολιορκίας.  

Στην Κόρινθο υπήρχε ένας θρύλος για μεγάλο θησαυρό του Κιαμήλ Μπέη. Οι πληροφορίες για τα επαναστατικά γεγονότα οδήγησαν τους μουσουλμάνους να εγκαταλείψουν τα χωριά τους και να καταφύγουν στα τείχη της Ακροκορίνθου. Από όλη την Πελοπόννησο, τη Μεγαρίδα, την Τροιζήνα και αλλού στρατολογημένοι και πολεμιστές έφταναν στην Κόρινθο και προέβαιναν σε λεηλασία των τουρκικών οικιών, καταστημάτων και αποθηκών. Άρχισε η πολιορκία με πολλές διαφωνίες για το αν έπρεπε να γίνει έφοδος ή πολιορκία και για τους κανόνες διανομής των λαφύρων. Τελικά αυτή η πολιορκία απέτυχε και ούτε οι θησαυροί βρέθηκαν. Στρατεύματα του Μουσταφά Κεχαγιά Μπέη έλυσαν την Πολιορκία, διασκόρπισαν τα ελληνικά σώματα που προσπάθησαν να τους εμποδίσουν, τρομοκρατημένοι οι χριστιανοί κάτοικοι της Κορίνθου διασκορπίστηκαν σε κάθε κατεύθυνση. Οι έγκλειστοι στο Κάστρο και οι Αλβανοί μισθοφόροι ρίχτηκαν στην αρπαγή αγαθών μη ασχολούμενοι με τους χριστιανούς, εκτελώντας βέβαια όσους έπεφταν στα χέρια τους. Και εδώ υπήρχε μια τυχοδιωκτική στάση του Παπαφλέσσα που μοιράζοντας αξιώματα προσπαθούσε να οργανώσει στρατό και κράτος, πυρπόλησε  όλα τα μουσουλμανικά κτίσματα, τα τζαμιά και την οικία του Κιαμήλ Μπέη. Σε αντίποινα δολοφονήθηκε ο Ανδρίκος Νοταράς και θανατώθηκαν 20 χριστιανοί που βρίσκονταν στο Κάστρο. Οι Κορίνθιοι ποτέ δεν συγχώρησαν τον Παπαφλέσσας γι΄αυτήν την καταστροφή.

Μεγάλης σημασίας για την τύχη της Επανάστασης, που σηματοδότησε και την πτώση της Τριπολιτσάς, ήταν η νικηφόρος έκβαση της μάχης του Βαλτετσίου. Μετά από μεγάλες προσπάθειες, ακόμη και με πυρπόληση των σπιτιών αυτών που αρνούντο τη στράτευση, στο Βαλτέτσι βρέθηκε μεγάλος αριθμός με μεθοδική οχύρωση σπιτιών (ταμπούρια) και υψωμάτων (χαρακώματα) από τον Κολοκοτρώνη και την οργάνωση επικουρικών δυνάμεων. Υπήρξαν επανειλημμένες συγκρούσεις με τα στρατεύματα του Κεχαγιάμπεη, που αναγκάστηκαν σε υποχώρηση αφήνοντας πίσω τους αντικείμενα που η περισυλλογή τους καθυστερούσε τους διώκτες επαναστάτες. Εξασφαλίστηκαν όπλα, λάφυρα που αποδόθηκαν και ενεθάρρυναν τους συμμετέχοντες. Αποκαταστάθηκε η εμπιστοσύνη των χριστιανών στην Επανάσταση. Είχαν διαφύγει στις κοντινές ορεινές περιοχές φοβούμενοι τις λεηλασίες και τα αντίποινα των μουσουλμάνων.  

Μεγάλη απώλεια για την μουσουλμανική διοίκηση της Πελοποννήσου ήταν η πτώση της Τριπολιτσάς που ήταν διοικητικό κέντρο με μεγάλο πληθυσμό μουσουλμάνων. Πραγματικός υπεύθυνος της άλωσης ήταν ο Θ. Κολοκοτρώνης. Οι μουσουλμάνοι ενισχύθηκαν και με την είσοδο από άλλες περιοχές, με ένοπλα σώματα και 3 χιλ. Αλβανούς μισθοφόρους μετά την άφιξη Κεχαγιάμπεη. Ο  Κολοκοτρώνης επεδίωκε τη δημιουργία ενός ισχυρού πολιορκητικού στρατοπέδου και είχε τη στήριξη Δεληγιαννέων και Μαυρομιχαλέων που προσδοκούσαν τη εγκατάστασή τους στην πρωτεύουσα για να αποτελέσουν διάδοχη κατάσταση της οθωμανικής εξουσίας.  Οι έγκλειστοι Αλβανοί σε κάποιο βαθμό αυτονομήθηκαν και ο επικεφαλής τους Ελμάζ Μπέη διαπραγματευόταν με τους πολιορκητές. Θ. Κολοκοτρώνης, ο οποίος φυγάδευσε με μυστικές συνεννοήσεις τους μισθοφόρους μουσουλμάνους που εξασθένησε την άμυνα των εγκλωβισμένων.

Πολλοί από τους εγκλείστους προσπάθησαν να αποδράσουν. Μόλις κόπασαν οι συγκρούσεις, οι πύλες του άνοιξαν και πλήθη ανθρώπων έτρεξαν να φύγουν πυροβολούμενοι και από τους μέσα για να αποτρέψουν την επιστροφή τους  και από τους έξω γιατί η φυγή τους θα διευκόλυνε τους εγκλείστους. Από τους διαφυγόντες άλλοι εκτελέστηκαν και άλλοι αφέθηκαν να πεθάνουν από την ασιτία και τις ασθένειές τους (τύφος).

Οι Μανιάτες συνέχισαν την μαύρη αγορά με εύπορους εγκλείστους προσφέροντα τρόφιμα έναντι χρημάτων και τιμαλφών.

Σχεδιαζόταν το μοίρασμα των λαφύρων στους συμμετέχοντες στην πολιορκία στρατιώτες και ναύτες, πλοιοκτητών και άλλων. Μετά την έναρξη των διαπραγματεύσεων για ομαλή έξοδο αποχώρηση, στην πολιορκία έσπευσαν πολλοί για να επωφεληθούν. Υπήρξαν μεταξύ τους συγκρούσεις και ανταγωνισμοί και πολλές φορές δυσκόλεψαν του πολιορκητές ακόμη και με έλλειψη τροφίμων. Από τις όποιες συμφωνίες δεν εφαρμόστηκε τίποτε. Η διαπραγμάτευση εξελίχτηκε σε ένα ατελείωτο παζάρι όλων με όλους. Ο Κολοκοτρώνης υποσχέθηκε μεταφορά των εγκλείστων στην Ασία. Οι πλούσιοι τούρκοι μετά από μια διήμερη ανακωχή συνεννοήθηκαν με τον Κολοκοτρώνη και άλλους αρχηγούς. Τους γέμισαν χρήματα, αργυρά σκεύη, κοσμήματα κ.α που μεταφέρθηκαν τη νύχτα στα σπίτια τους με ισχυρή συνοδεία. Οι στρατιώτες ύστερα από αυτή την κατάσταση άρχισαν να αγανακτούν χάνοντας τη λεία από τα χέρια τους. Όμως η μανιασμένη είσοδος φτωχών στην Πόλη ανέτρεψε τα σχεδιαζόμενα από τους  ισχυρούς και πλουσίους. Ήταν μια κοινωνική εξέγερση με πολλά θύματα στις πρώτες ημέρες της επανάστασης. Η εξέγερση και οι δραματικές σφαγές ήταν το τέλος της άλωσης της Τριπολιτσάς.

Η πτώση της Τριπολιτσάς προμήνησε και δημιούργησε την ανάγκη δημιουργίας Κράτους. Χρειαζόντουσαν χρήματα που μέρος τους θα προερχόταν από τον πόλεμο. Το μεγαλύτερο μέρος από τα λάφυρα πέρασε στους στρατιωτικούς και το υπόλοιπο διαμοιράστηκε σε χιλ. συγκεντρωμένους έξω από τα τείχη. Τίποτα δεν πήγε για τις ανάγκες του τόπου.

Οι προύχοντες παρέμεναν ισχυροί ως κατέχοντες μεγάλες εκτάσεις γης, κοπάδια, αποθήκες κ.α. που δεν είχαν οι στρατιωτικοί. Όσοι μετέφεραν λάφυρα στα χωριά τους έγιναν στόχοι άλλων αρπαγών ή λεηλασιών. Όσοι τα προστάτεψαν, τα επώλησαν ή τα άλλαξαν έγιναν οι τοπικοί παράγοντες των χωριών.   

Μετά την κατάρρευση ακολούθησαν πλιάτσικο και λεηλασίες αδιάφορο αν ήταν χριστιανικό, μουσουλμανικό, ιδιωτικό ή δημόσιο

Στη συνάντηση της Μονής Καλτεζών αποφασίστηκε η επιβολή φόρων (δεκάτης, γεώμορου), προκάλεσαν δυσαρέσκεια και δεν εφαρμόστηκαν ποτέ.  

Από τους μουσουλμάνους όσοι διασώθηκαν έφυγαν από τα λιμάνια της Πελοποννήσου. Νεαρές μουσουλμάνες ή κορίτσια στην εφηβεία πέρασαν και αυτά στους πολιορκητές.