1821 – 2021: Τα ταξικά χαρακτηριστικά της Εθνικοαπελευθερωτικής Επανάστασης

Ήταν επανάσταση κοινωνικού και εθνικού χαρακτήρα. Η Χώρα απαλλάχτηκε και από τη φεουδαρχία και από τον τουρκικό ζυγό. Εμπνευσμένη από τη Γαλλική επανάσταση, ήταν η πρώτη Επανάσταση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. 

Συμμετείχαν τέσσερα κοινωνικά στρώματα.

1) Οι κοτζαμπάσηδες, ήταν ταυτισμένοι με την οθωμανική διοίκηση, σε αυτήν στήριζαν τα συμφέροντά τους, κατείχαν τεράστιες εκτάσεις, ήταν τρωκτικά του κοινωνικού πλούτου, γι΄αυτούς  εργάζονταν εξαρτημένοι εργάτες γης – κολίγοι (αγρότες με τη σημερινή έννοια διαμορφώθηκαν μετά τη διανομή των τσιφλικιών), ήταν αντίθετοι με την επανάσταση, προσχώρησαν όταν δεν μπόρεσαν να την αποτρέψουν, κατάλαβαν την έκβαση της προσδοκώντας ακόμη περισσότερα προνόμια.

2) Αστικά στρώματα, κυρίως εμπόρων του εξωτερικού, Έλληνες καραβοκύρηδες που είχαν μεγάλη συμβολή γιατί τα πλοία τους ήταν ήδη εξοπλισμένα για την αντιμετώπιση των πειρατών. Ήταν η ηγεμονική δύναμη της αντιφεουδαρχικής επενάστασης και της προώθησης δημιουργίας του έθνους – κράτους. Αυτά τα δύο στρώματα συγκρούονταν μεταξύ τους για τον έλεγχο της διοίκησης και για τα οικονομικά τους συμφέροντα. Χαρακτηριστική ήταν η αντίθεσή του στην Α Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου των νησιωτών και Πελοποννησίων  με τους πρώτους να απαιτούν από τους δεύτερους τη χρηματοδότηση του αγώνα από το πλούτο που προήλθε από τους ηττηθέντες τούρκους και οι δεύτεροι να αντιτείνουν τον κοινό αγώνα και τον πλούτο των καραβοκυρέων από το εμπόριο. Οι Μοραΐτες αποχώρησαν από την Εθνοσυνέλευση.  

3) Οι στρατιωτικοί – οπλαρχηγοί που είχαν μεγάλο κύρος μετά την εδραίωση της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Δεν μπόρεσαν να συγκροτήσουν ενιαία πολιτική στάση και δύναμη.

4) Απλοί άνθρωποι, εργάτες, μικροκτηματίες, κατώτερος κλήρος, μικρέμποροι που αποτελούσαν και τη μαχόμενη πλειοψηφία χωρίς ηγετικό ρόλο και πολιτική έκφραση.  

Ο κοινωνικός χαρακτήρας της Επανάστασης ολοκληρώθηκε με τους αγώνες των αγροτών και την εξέγερση του Κιλελέρ όταν η κυβέρνηση Βενιζέλου ψήφισε το 1914 ειδικό νόμο που απαγόρευε την αναγκαστική έξωση των εργατών γης - κολίγων από τα τσιφλίκια και προέβλεπε την εκούσια εξαγορά των τσιφλικιών από το κράτος. Το έργο της αποκατάσταση των ακτημόνων ανατέθηκε στο Θεσσαλικό Γεωργικό Ταμείο. Μέχρι το 1917 είχαν αγοραστεί 1.640.000 στρμ. τα οποία διανεμήθηκαν σε χιλ. αγροτικές οικογένειες. Το 1917 η κυβέρνηση Βενιζέλου, που είχε προκύψει από το Κίνημα της Θεσσαλονίκης, προχώρησε με ειδικά νομοθετικά διατάγματα στην απαλλοτρίωση και διανομή σε ακτήμονες μεγάλων τσιφλικιών που είχαν έκταση πάνω από χίλια στρμ. με πλήρη αποζημίωση των ιδιοκτητών τους.    

Στην εδραίωση της Επανάστασης συνέβαλαν και μεγάλες δυνάμεις για τα δικά τους οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα.